Çekia do të tërheqë Sllovakinë kundër Hungarisë së Orbanit

Republika Çeke dhe Sllovakia formuan një shtet të përbashkët në qendër të Evropës për më shumë se shtatëdhjetë vjet deri në vitin 1993, me përjashtim të viteve të Luftës së Dytë Botërore. Në vitin 1992, Çekosllovakia u shpërbë. Por pas ndarjes, të dy vendet lidhën marrëveshje të gjera ndërshtetërore në vitin 2000, katër vjet përpara se të anëtarësoheshin në BE. Këto kanë krijuar marrëdhënie, veçanërisht në fushën gjuhësore dhe sociale, të cilat shkojnë përtej anëtarësimit të përbashkët në BE: sllovakishtja dhe çekishtja njihen në të dy vendet si “gjuhë të kuptueshme përgjithësisht” që studentët mund t’i përdorin në vendin tjetër për të studiuar ose qytetarët për të komunikuar me autoritetet. Qeveria sllovake dhe ajo çeke takohen në takime të përbashkëta dhe udhëtimet e para në botën e jashtme të presidentëve, kryeministrave dhe ministrave të rinj janë gjithmonë në Pragë dhe Bratislavë.

Edhe në skenën ndërkombëtare, të dy vendet deri tani kanë ecur më së shpeshti në hap të rakorduar, ose të paktën shumë afër njëri-tjetrit. Me përjashtim të periudhës menjëherë pas shpërbërjes së Çekosllovakisë, kur regjimi nacionalist dhe autoritar i ish-kryeministrit Vladimir Meciar (1993-1998) e bëri Sllovakinë “vrimën e zezë të Evropës” dhe e përjashtoi atë nga vala e parë e zgjerimit të NATO-s si dhe nga integrimi në Bashkimin Evropian, sepse nuk i plotësonte kriteret demokratike.

Fico: As një plumb për Ukrainën

Me marrjen e detyrës së kabinetit të ri sllovak të udhëhequr nga partia nacional-konservatore Smer e Robert Ficos, e cila fitoi zgjedhjet në fund të shtatorit, çështja nëse Praga dhe Bratislava do të përballen me një përsëritje të epokës Meciar duket e mundur. Dhe nëse, siç tha një diplomat i Pragës, “nëse Sllovakia do të ketë sukses të mbetet në orbitën çeke”. Apo nëse lideri autoritar hungarez Viktor Orban, i cili në mënyrë të përsëritur dhe pa mëdyshje e mbështeti Fico-n përpara zgjedhjeve, do të tërheqë në anën e tij qeverinë e re sllovake.

Pika kryesore e konfliktit është ndihma për Ukrainën kundër agresionit rus. Republika Çeke ka qenë dhe mbetet një nga mbështetëset kryesore të Ukrainës, si në aspektin e dërgesave të armëve, ashtu edhe të ndihmës financiare dhe humanitare. Kryeministri çek Petr Fiala ishte një nga tre burrat e parë evropianë të shtetit që vizitoi Kievin më 15 mars 2022, menjëherë pas fillimit të luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. Kryeministri i ri sllovak Fico, nga ana tjetër, dëshiron t’i japë fund ndihmës për Ukrainën. Një nga sloganet zgjedhore të partisë së tij Smer ishte “As një plumb më për Ukrainën”. Ai gjithashtu bëri deklarata të ngjashme pas zgjedhjeve dhe tha në fillim të tetorit se “rrënjët e luftës në Ukrainë kthehen në vitin 2014, kur fashistët ukrainas vranë civilë me kombësi ruse”.

Praga gjykon në bazë të veprimeve

Megjithatë, këto deklarata të ashpra janë pasuar me pak veprime deri tani, veçanërisht për shkak të presionit diplomatik të ushtruar nga Republika Çeke. Që në udhëtimet e para të politikanëve sllovakë që, si zakonisht, shkuan në Pragë, u bë e qartë se refuzimi i ndihmës për Ukrainën nuk është aq i dukshëm.

Qeveria në Bratislavë nuk do të anulojë asnjë kontratë të lidhur për dërgimin e armëve dhe municioneve në Ukrainë, përfshirë ato të fabrikave shtetërore të armëve. “Gjithçka që zhvillohet mbi baza tregtare mbetet e pandryshuar dhe do të vazhdojë si më parë”, deklaroi ministri i ri i Jashtëm sllovak, Juraj Blanar, më 6 nëntor 2023 në Pragë, pas një takimi me homologun e tij çek Jan Lipavsky. “Sllovakia ka ofruar ndihmë të konsiderueshme humanitare për Ukrainën dhe ne duam ta vazhdojmë këtë ndihmë”.

Në këtë ndihmë, qeveria e re sllovake përfshin edhe çminimin, për të cilin Bratislava i ofron Kievit ndihmën e specialistëve sllovakë.

Në fillim të nëntorit, qeveria e re refuzoi në mënyrë të prerë ndihmën ushtarake në formën e municioneve me vlerë 40 milionë euro nga stoqet e ushtrisë sllovake, të planifikuara nga qeveria e mëparshme.

Por në Pragë, ne impresionohen me këtë “Unë nuk gjykoj me fjalë, por me veprime”, tha për DW ministri i Jashtëm çek Jan Lipavsky. “Dorëzimi i municioneve sllovake në Ukrainë, të cilat nuk janë të papërfillshme, vazhdon.”

Fico dëshiron të vijë në Pragë

Kryeministri çek Petr Fiala po përpiqet gjithashtu të afrohet me qeverinë e re në Bratislavë. Ai u takua me Ficon në kuadër të takimit të nivelit të lartë të Bashkimit Evropian në tetor 2023. “Ne do të kemi pikëpamje të ndryshme për një sërë çështjesh të politikës së jashtme, kjo është e vërtetë,” tha ai pas takimit. “Mund të kemi ide të ndryshme për këtë apo atë temë, por duhet të kërkojmë një gjuhë të përbashkët, është detyra jonë dhe kështu i qasem kësaj çështjeje”. Dy krerët e qeverive ranë dakord që Fico të shkonte në Pragë sa më shpejt të ishte e mundur për udhëtimin e tij të parë tradicional jashtë vendit. U përmend data 24 nëntor.

Sipas burimeve diplomatike, pengesa kryesore është kërkesa e Ficos për t’u pritur nga presidenti Petr Pavel. Gjenerali Pavel, kryetar i komitetit ushtarak të NATO-s deri në vitin 2018, është qartësisht proukrainas. Sipas qarqeve diplomatike në Pragë, të dy qeveritë po negociojnë aktualisht një deklaratë publike nga Fico në favor të Kievit.

Çekët e duan Vishegradin vetëm me Tuskun

Edhe në fusha të tjera, Praga po përpiqet të shtyjë diplomatikisht Sllovakinë që të largohet nga Viktor Orbani. Kështu, qeveria çeke, e cila aktualisht kryeson grupin e vendeve të Vishegradit, refuzoi kërkesën e Ficos për të thirrur një samit të kryeministrave dhe ministrave të jashtëm të V4. Fico donte të impononte që vendet e Vishegradit, Polonia, Republika Çeke, Sllovakia dhe Hungaria, së bashku të refuzonin paktin evropian për migrimin. Si Hungaria ashtu edhe qeveria në largim e PiS në Varshavë janë kundër paktit të migrimit. Republika Çeke, nga ana tjetër, e mbështet atë.

Praga e hodhi poshtë kërkesën sllovake dhe tha se do të priste një qeveri të re polake të udhëhequr nga lideri proevropian i opozitës aktuale polake, Donald Tusk. “Ne nuk duam të takohemi vetëm për hir të takimit, por për t’u marrë me politikën reale në Evropën Qendrore,” u tha. Ekspertët besojnë se me Tuskun, Polonia dhe Republika Çeke së bashku do të përpiqen të bëjnë presion mbi Ficon dhe të izolojnë Orbanin brenda Grupit të Vishegradit.

Edhe Hungaria po bën përpjekje

Hungaria e di mirë këtë. Kjo është arsyeja pse ministri i jashtëm hungarez Peter Szijjarto nxitoi në Bratislavë më 07.11.2023, menjëherë pas vizitës së Blanarit në Pragë, për të takuar homologun e tij sllovak: “Ne nuk harrojmë vlerën e një fqinjësie të mirë me Hungarinë”, tha Blanari pas takimit. Por tani për tani, edhe pas javëve të para të qeverisjes Fico, Sllovakia vazhdon t’i japë vendin e parë Republikës Çeke. Dhe duke e bërë këtë, qeveria Fico zgjedh gjithashtu orientimin aktual çek proevropian dhe, deri diku edhe një drejtim proukrainas. DW