Ekuinoksi i vjeshtës/ Lamtumirë verë! Çfarë duhet të dini për ekuinoksin
Zyrtarisht i japim lamtumirë verës pasi ekuinoksi vjeshtor do të ndodhë në hemisferën veriore, ku ndodhet edhe Shqipëria. Në të njëjtën kohë, pranvera do të fillojë në hemisferën jugore.
Në ekuinoks, nata dhe dita kanë pothuajse të njëjtën gjatësi.
Pastaj në hemisferën veriore dita do të bëhet më e shkurtër dhe nata më e gjatë, derisa kjo e fundit të arrijë zenitin e saj në solsticin e dimrit të dhjetorit.
Në fakt, në Shqipëri “barazia” e ditës dhe natës do të ndodhë disa ditë më vonë, pasi në ditën e vetë ekuinoksit vjeshtor, e barabartë ditë-natë ndodh vetëm në vende direkt në ekuatorin e Tokës.
Në rajonet e tjera mbi ose poshtë ekuatorit , kjo ndodh disa ditë para ose pas ekuinoksit.
Dita e parë e vjeshtës dhe e pranverës nuk ndodhin në të njëjtat ditë çdo vit. Vjeshta 2023, për shembull, filloi më 23 shtator.
Fillimi i vjeshtës dhe i pranverës përcaktohet nga një fenomen astronomik i quajtur ekuinoks, kur dielli pozicionohet saktësisht mbi ekuatorin e Tokës.
Si ekuinokset ashtu edhe solsticat ndodhin dy herë në vit dhe shënojnë fillimin e stinëve.
Ekuinokset janë pasojë e mënyrës se si Toka lëviz rreth diellit. Toka rrethon diellin ndërsa rrotullohet në boshtin e vet, ngjashëm me një majë rrotulluese. Boshti i rrotullimit të Tokës është i anuar në lidhje me planin e saj orbital rreth diellit. Kjo anim bën që Toka ndonjëherë të anohet drejt diellit dhe herë larg tij, duke rezultuar në stinët tona.
Gjatë verës sonë në hemisferën veriore, Toka është e anuar drejt diellit, kështu që ne marrim më shumë dritë se hemisfera jugore. Në mënyrë të ngjashme, në dimrin tonë, hemisfera veriore është e anuar nga dielli.
Një ekuinoks ndodh dy herë në vit, gjatë kalimit nga dimri në verë dhe përsëri nga vera në dimër. Është momenti kur Toka nuk është e anuar as drejt ose larg diellit.
Datat e ekuinokseve ndryshojnë pak nga viti në vit. Ekuinoksi i vjeshtës i këtij viti do të jetë më 22 shtator në orën 5:43 të mëngjesit me kohën Tucson.
Që në kohët e lashta, në të gjithë gjatësinë dhe gjerësinë e Tokës, dukuri të tilla festoheshin nga popujt, të cilët u atribuonin atyre kuptime mitike .
