Evropa dëshiron të ndërtojë një industri më të fortë të mbrojtjes, por nuk mund të vendosë se si

Vizionet kontradiktore politike, lojërat konkurruese dhe dominimi amerikan qëndrojnë në rrugën e një makinerie ushtarake më të koordinuar dhe më efikase.

New York Times” shkruan se, Marrëveshja e fundit e Francës dhe Gjermanisë për të zhvilluar së bashku një tank të ri multimiliarda dollarësh u përshëndet menjëherë nga ministri gjerman i mbrojtjes, Boris Pistorius, si një arritje.

“Është një moment historik”, tha ai.

Gëzimi i tij ishte i kuptueshëm.

Për shtatë vjet, grindjet e brendshme politike, rivaliteti industrial dhe neglizhenca po pengonin projektin për të ndërtuar një tank të gjeneratës së ardhshme, të njohur si sistemi kryesor i tokës luftarake.

Pushtimi rus i Ukrainës më shumë se dy vjet më parë tronditi Evropën.

Pasi buxhetet e mbrojtjes u shkurtuan në dekadat që pasuan rënien e Bashkimit Sovjetik, lufta ka rindezur përpjekjet e Evropës për të ndërtuar kapacitetin e saj të prodhimit ushtarak dhe arsenalet pothuajse të zbrazëta.

Por sfidat me të cilat përballet Evropa kanë të bëjnë më shumë sesa thjesht me paratë.

Pengesat e frikshme politike dhe logjistike qëndrojnë në rrugën e një makine ushtarake më të koordinuar dhe më efikase.

“Evropa ka 27 komplekse industriale ushtarake, jo vetëm një”, tha Max Bergmann, një drejtor programi në Qendrën për Strategjinë dhe Studimet Ndërkombëtare në Washington.

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut, e cila do të festojë 75 vjetorin e saj në Washington këtë verë, ende vendos për strategjinë e përgjithshme të mbrojtjes dhe synimet e shpenzimeve për Evropën, por nuk kontrollon procesin e prokurimit të pajisjeve.

Secili anëtar i NATO-s ka strukturën e tij të mbrojtjes, kulturën, prioritetet dhe kompanitë e favorizuara, dhe secila qeveri ka fjalën e fundit se çfarë të blejë.

“Edhe kur blejnë të njëjtin tank gjerman, ata e ndërtojnë në mënyra të ndryshme në mënyrë që një kompani e mbrojtjes kombëtare të mund të marrë pjesën e saj”, tha Bergmann.

Kjo ishte ajo që pengoi zhvillimin e “tankut të së ardhmes” gjermano-francez, i cili do të jetë funksional – me drone, raketa, cloud PC dhe më shumë – deri në vitin 2035 ose 2040.

Mosmarrëveshjet shtriheshin edhe nëse arma kryesore e tankut duhet të jetë 130 milimetra, e favorizuar nga gjermanët, apo një version 140 milimetrash i zhvilluar nga francezët.

Tregu i shkëputur i mbrojtjes e bën të vështirë për Evropën në tërësi të thjeshtojë kostot dhe të sigurojë që pajisjet, pjesët dhe municionet të jenë të këmbyeshme përtej kufijve kombëtarë.

Ka edhe vizione politike konkurruese.

“Evropa duhet të bëjë një punë më të mirë për të mbrojtur veten, kjo është e vërteta e padiskutueshme”, tha Michael Schoellhorn, shefi ekzekutiv i “Airbus”, gjiganti evropian i hapësirës ajrore që prodhon avionë ushtarakë.

“Tani çfarë do të thotë kjo dhe me çfarë ambicie?”

Franca dhe Gjermania, dy ekonomitë më të mëdha të Bashkimit Evropian, kanë dy buxhetet më të mëdha të mbrojtjes midis vendeve anëtare dhe do të shpenzojnë së bashku 120 miliardë euro këtë vit.

Megjithatë, ato qëndrojnë në anët e kundërta të debatit.

Franca, e cila ka arsenalin e saj bërthamor, e ka shtyrë më së shumti Evropën që të investojë në një ushtri më të fortë dhe më të vetë-mjaftueshme.

Presidenti Emmanuel Macron ka bërë thirrje në mënyrë të përsëritur për “sovranitetin evropian” dhe “autonominë strategjike” për të balancuar dominimin e Shteteve të Bashkuara të NATO-s.

Dhe ai ka shprehur me zë të lartë ankthet e thella që kanë shumë qeveri evropiane në lidhje me var lidhje me varësinë nga Shtetet e Bashkuara për sigurinë.

Gjermanisë, së cilës i mungojnë armët e saj bërthamore dhe mbështetet në arsenalin e NATO-s, është më rehat me partneritetin e pabarabartë të Evropës me Shtetet e Bashkuara.

Lloji i fuqishëm pacifist që pasoi Luftën e Dytë Botërore mbetet thellësisht i ngulitur në kulturën gjermane dhe publiku sapo ka filluar t’i afrohet idesë se ushtria mund të përdoret për të mbrojtur një demokraci pa e dëmtuar atë.

Sot, përpjekja për të mbushur arsenalin e varfëruar të Evropës po ndodh me dy shpejtësi.

Vendet përfshirë Poloninë dhe Gjermaninë po blejnë avionë luftarakë, raketa dhe municione nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët aziatikë, dhe Franca po bën presion për përshpejtimin e një “Made in Europe“.

Qasjet divergjente mund të shihen në disa nga përgjigjet ndaj “European Sky Shield”, një iniciativë gjermane për të ndërtuar një sistem të integruar të mbrojtjes ajrore dhe raketore në të gjithë Evropën që ka mbledhur mbështetjen e të paktën 20 vendeve të NATO-s.

Parisi e sheh programin, i cili mbështetet në pajisjet e prodhuara në Izrael dhe Shtetet e Bashkuara, si përjashtim të bazës industriale evropiane.

Berlini e portretizoi përpjekjen si një shfaqje të jashtëzakonshme të unitetit evropian.

“Berlini në thelb thotë se, kjo luftë tregon se BE-ja nuk ka kapacitetet industriale për të mbrojtur veten dhe për këtë arsye ne duhet të ‘blejmë amerikane’ masivisht”, tha Alexandra de Hoop Scheffer, zëvendëspresidente e lartë për strategjinë në fondin gjerman Marshall.

“Dhe francezët thonë se kjo luftë tregon se ne duhet të rrisim aftësitë tona industriale të mbrojtjes evropiane”.

Franca, Spanja dhe Italia, si dhe Suedia, e cila u bë anëtari më i ri i NATO-s këtë vit, kanë argumentuar se fondet evropiane duhet të përdoren për të investuar në linjat evropiane të prodhimit të pajisjeve ushtarake, për t’i bërë zinxhirët e furnizimit më elastik dhe për të gjeneruar lëndë të para.

Komisioni Evropian lëshoi një mesazh të ngjashëm në mars kur publikoi një Strategji Industriale të Mbrojtjes Evropiane që synonte të forconte bazën industriale ushtarake të Evropës.

Plani, i pari i këtij lloji për Evropën, do të lidhë qindra miliarda euro në subvencione me kërkesat që prodhuesit evropianë të armëve nga vende të ndryshme të punojnë së bashku.

“Shtetet anëtare duhet të investojnë më shumë, më mirë, së bashku”, tha komisioni.

Gjatë dy viteve të fundit, 78 për qind e pajisjeve mbrojtëse të blera nga anëtarët e BE-së u blenë nga jashtë bllokut – kryesisht nga prodhuesit amerikanë të armëve që nuk kanë interes për konkurrencë më të ashpër.

Strategjia e re industriale e Bashkimit Evropian u kërkon vendeve të shpenzojnë gjysmën e buxheteve të tyre të mbrojtjes në BE.

Polonia, në kufirin perëndimor të Ukrainës, po shpenzon më shumë se 4 për qind të prodhimit të saj të brendshëm bruto për mbrojtjen.

Ajo ka blerë qindra tanke, aeroplanë luftarakë, helikopterë dhe raketahedhës nga Shtetet e Bashkuara dhe Koreja e Jugut, së bashku me fregata të dizajnuara nga Britania.

Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore po blejnë gjithashtu mjete amerikane.

Shumica e qeverive, duke përfshirë edhe atë të Gjermanisë, kanë kundërshtuar deri më tani një propozim të mbështetur nga Estonia dhe Franca për emetimin e bonove evropiane të mbrojtjes.

Holanda, Finlanda dhe Danimarka janë gjithashtu të kujdesshme për lejimin e Komisionit Evropian që të fitojë më shumë pushtet duke ndikuar në kontratat e mbrojtjes me subvencione.

Dhe ekziston shqetësimi se Britania, e cila shpenzon më shumë për mbrojtjen se çdo vend tjetër i NATO-s në rajon, do të përjashtohej nga grumbullimi ushtarak i Bashkimit Evropian.

“Nëse industria e mbrojtjes e Evropës do të mbijetojë, disa prodhues më të vegjël të armëve do të largohen, bashkohen ose mbyllen”, tha Kurt Braatz, zyrtari kryesor i komunikimit për “KNDS”, një konglomerat francez dhe gjerman që u zgjodh për të ndihmuar në zhvillimin e tankeve të betejës të gjeneratës së ardhshme.

Me një grumbull kompanish mbrojtëse që rrallë bashkëpunojnë, Evropa operon më shumë se pesë herë më shumë sisteme armësh sesa Shtetet e Bashkuara në kategori si tanke, avionë luftarakë, nëndetëse dhe municione.

Industria nuk mund të konkurrojë në një gjendje kaq të thyer me gjigantët amerikanë të armëve si Boeing, Lockheed Martin dhe General Dynamics.