“La Repubblica”: Vatikani i sufistëve, rruga liberale drejt Islamit
Kupola e tempullit të madh, Odeonit, qëndron midis malit të Dajtit dhe blloqeve të Tiranës së vjetër komuniste, kështu e nis shkrimin “La Repubblica” e cila i ka kushtuar një artikull krijimit të shtetit sovran të Urdhrit Bektashi në Tiranë.
Para një Kurani shekullor, Baba Mondi u ofron vizitorëve të tij çaj, kafe dhe raki në atë që mund të bëhet shteti më i vogël në botë, një lloj “Vatikani mysliman”.
“Kurani thotë: pini dhe hani çfarë të doni, por pa e tepruar. E jona është fe e paqes dhe përparimtare”, buzëqesh i qetë ish-oficeri i ushtrisë shqiptare, Edmond Brahimaj, 64 vjeç, fetari mysliman i cili që nga viti 2011 ka qenë udhëheqës shpirtëror i bektashinjve një komunitet sufi që ndërthur Islamin me misticizmin dhe predikon një version liberal të fesë së Muhamedit: pa ndaluar pirjen e alkoolit, asnjë imponim për veshjen, barazi gjinore, pro divorcit, kundër abortit “por pa kufizime” dhe ndarë nga politika.
Njeriu në qendër: “Ai që njeh veten, njeh Zotin”.
Edi Rama, kryeministri socialist shqiptar, tani kërkon t’i japë sovranitetin shtetëror urdhrit bektashian – në këto 11 hektarë tokë të kultivuar me livadhe, trëndafila dhe ullinj, ku dervishët e veshur me të bardha presin kureshtarët dhe besimtarët – dhe dy ditë në javë tërhiqen në teqe për ritualet sekrete, ato të rezervuara vetëm për klerikët.
“Ne nuk do të jemi si Vatikani. Ne nuk do të kemi roje zvicerane apo ushtri, nuk duam të ngremë mure apo të vendosim kufij, ne duam njohje ligjore sepse tani për tani jemi thjesht një OJQ”, tha ai.
Kjo do të thotë të jesh në gjendje të lëshosh pasaporta dhe të kesh status diplomatik që i lejon bektashinjve të vendosin marrëdhënie autonome me vendet dhe komunitetet e tjera fetare. Me një fjalë: të ketë më shumë ndikim.
“Gjithmonë brenda kufijve të ligjit shqiptar”, tha Ana, me flokët e gjatë mbi kostumin e zi, taka stiletto dhe një nuancë buzëkuqi.
Ai e përqafoi bektashizmin disa vite më parë, pas një periudhe të vështirë dhe tani përfaqëson zërin e tij të ri në Bruksel: “Ne ndajmë vlera dhe parime të përbashkëta për të drejtat e njeriut me Evropën”.
I lindur në shekullin XIII, bektashizmi ishte feja e elitës ushtarake osmane, e përhapur në të gjithë Azinë Perëndimore.
Kur Ataturku themeloi Republikën laike të Turqisë, në fillim të shekullit XX, bektashinjtë ikën në Shqipëri, duke marrë pjesë në “Pranverën Shqiptare” – qëndresa kundër perandorisë: në manastiret e tyre qarkullonin në fshehtësi të madhe teqeja, librat shkollorë në gjuhën shqipe – të ndaluar në atë kohë.
Vetë teqeja u dha strehë hebrenjve: në fund të Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ishte një nga vendet e pakta evropiane me një komunitet hebre më të madh se ai që priste para konfliktit.
Me komunizmin erdhi errësira: në kohën e diktaturës së Enver Hoxhës, bektashinjtë u ndaluan dhe u persekutuan, iu sekuestruan pronat, ui shkatërruan teqenë, por ata rezistuan në mënyrë klandestine.
Drita e muzgut hyn nga dritaret e tempullit, 12 si dymbëdhjetë hoxhallarët, duke ndezur kadifetë e kuqe dhe arabeskat.
I mbështjellë me një tunikë të gjelbër, mjekra e tij e gjatë që dëshmon për shkëputjen e tij nga gjërat e kësaj bote, Baba Mondi duket se kthehet me dhimbje në atë të shkuar:
“Ne faleshim në fshehtësi, duke i maskuar takimet si ditëlindje apo festa për fëmijë dhe kështu i ruanim traditat”, tha ai.
Gjon Pali II ishte Papa i parë që kaloi kufijtë e Shqipërisë pas rënies së regjimit të fundit stalinist në Evropë.
“Ai tha se po të mos kishte Bektashi nuk do të kishte mbetur asnjë shqiptar”, kujtoi besimtari.
“Nëse feja përzihet me politikën dhe biznesin, nuk është më fe, është pushtet”, shtoi ai.
Sot vlerësohet se 5 deri në 10% e popullsisë shqiptare janë bektashianë.
Propozimi i Ramës ka marrë mbështetjen e përfaqësuesve të komunitetit sunit – shumica në vend, të njohur edhe për moderimin dhe bashkëjetesën laike me katolikët dhe ortodoksët.
“Shteti ynë është Shqipëria dhe ne jemi të vetmit përfaqësues të fesë islame”, tha myftiu Bujar Spahiu.
Ferdinand Samarxhi, një ekspert fetar, i shikon gjërat nga një këndvështrim tjetër.
“Ideja e Ramës është të japë një përgjigje strategjike ndaj ekstremizmit në rritje globale dhe intolerancës fetare duke promovuar një interpretim paqësor të Islamit”, tha ai.
Empatia mes kryeministrit Rama dhe Baba Mondit lindi në vitin 2015, kur kleriku i propozoi të merrnin pjesë së bashku në funeralin e viktimave të sulmit islamik në Charlie Hebdo, në Paris.
Që atëherë, Rama është përpjekur të ndryshojë Tiranën, duke e zbukuruar qendrën me kulla të projektuara nga arkitektë të njohur, sheshe për këmbësorë, shtigje biçikletash dhe ambicien për ta bërë atë një “Dubai të Ballkanit”, një destinacion për turizmin ndërfetar.
Kreu bektashian takoi papë dhe kardinalë, imamë, rabinë, presidentin izraelit – takim për të cilin ai u kritikua se ishte në shërbim të “sionistëve”, ai theu barrierat, duke mos fituar gjithmonë simpati.
Nuk përfshihen bektashinjtë e Turqisë, për shembull, që pretendojnë ekskluzivitet mbi komunitetin dhe thonë se janë kundër një shteti të bazuar në besim.
Disa javë më parë presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan vizitoi Tiranën për të inauguruar një xhami të re sunite.
Rama, megjithatë, nuk tërhiqet: sufijtë bektashi nuk kanë shtete të fuqishme pas tyre dhe në shumë vende ata janë ende të persekutuar, një shtet do të ishte një “garanci mbijetese” për ta.
