Raporti i KE për 2024: Shqipëria ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi- Ka rezultate inkurajuese nga SPAK!

Komisioni Europian publikoi progres raportin e vitit 2024 për Shqipërinë mbi shtetin e së drejtës.

Raporti vlerëson se Shqipëria ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi që nga viti 2016 dhe i gjithë sistemi i drejtësisë është ristrukturuar dhe verifikimi i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve ka forcuar llogaridhënien.

Gjithashtu raporti i KE vërën se ka mangësi në emërimet e anëtarëve jomagjistratë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë.

Në raport vlerësohet gjendja e shtetit të së drejtës. Në kapitullin e Shqipërisë, shprehen shqetësimet e Komisionit Europian për tentativat nga zyrtarët publikë ose politikanë për ndërhyrje dhe presion mbi sistemin gjyqësor.

Më tej në raport thuhet se ka rezultate inkurajuese të punës së SPAK dhe se numri i të dënuarve për korrupsion është në rritje.

Polarizimi i thellë politik thuhet se pati një ndikim negativ në efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare.

Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale.

Sistemi i Drejtësisë

“Inspektori i Lartë i Drejtësisë është funksional, por numri i konsiderueshëm i vendeve vakante për magjistratë-inspektorë përbën një sfidë. Pavarësisht nga garancitë e forta të pavarësisë në procesin e emërimeve, promovimet dhe transferimet e magjistratëve, ndikohet nga transparenca dhe sfidat e kufizuara në sigurimin e vlerësimeve në kohë dhe cilësore. Shqetësimet për tentativën e ndërhyrjes dhe presioni mbi sistemin gjyqësor nga zyrtarët publikë apo politikanët mbetet”.

Raporti  ngreh shqetësimin në hapjen e sistemit modern të integruar elektronik të menaxhimit të çështjeve ka qenë në pritje të gjatë.

“Shfaqja e sistemi modern i integruar elektronik i menaxhimit të rasteve ka qenë prej kohësh në pritje. Mungesa e burimet financiare dhe njerëzore ndikojnë negativisht në cilësinë e drejtësisë. Sfidat mbeten për sa i përket kohëzgjatjes së procedimeve dhe numrit të madh të lëndëve të pazgjidhura, ndërsa masat e mëtejshme duhet të shtohen efikasiteti ende nuk është zbatuar”

Strategji Antikorrupsionin për 2024-2030

Kuadri ligjor për të lufta kundër korrupsionit është gjerësisht në vend. Ka rezultate fillestare inkurajuese të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK) dhe gjykatave SPAK, megjithatë autoritetet e specializuara në shtypjen dhe parandalimin e mungesës së flamurit të korrupsionit për sa i përket burimeve të specializuara dhe mjetet në dispozicion”.

Sipas raportit të KE-së, sfidat mbeten në lidhje me kohëzgjatjen e procedurave dhe ngarkesën e madhe, ndërsa masat e mëtejshme për të rritur efikasitetin ende nuk janë zbatuar.

“Është duke u përgatitur një Strategji e re Kundër Korrupsionit për 2024-2030. Kuadri ligjor për të luftuar korrupsionin është gjerësisht i vendosur. Ka rezultate fillestare inkurajuese të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK).”

Numri i personave të hetuar, të ndjekur penalisht, vazhdon Raporti dhe të dënuar për korrupsion veprat penale është rritur gjatë tre viteve të fundit, ndërsa një ligj i fundit për amnisti ngre shqetësime”.

Përdorimi sistematik i hetimeve financiare dhe konfiskimeve të aseteve është përmirësuar, megjithëse kufizimet në fushëveprim kufizojnë ndikimin e tyre.

Koordinimi ndërmjet institucioneve në ngarkesa për parandalimin e korrupsionit dhe strukturat përkatëse ligjzbatuese mbeten të dobëta. Ndërsa deklarimet e pasurisë verifikohen nga Inspektorati i Lartë për Deklarimin dhe Auditimi i Pasurive dhe Konflikti i Interesit ka disa mangësi në mandatin e tij dhe burimet njerëzore. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë gjatë fushatat elektorale.

Masat parandaluese vuajnë nga një kuadër ligjor tepër kompleks dhe vazhdojnë të kenë një ndikim të kufizuar, veçanërisht në sektorët vulnerabël.

Masat Parandaluese

Ndërkohë që deklarimet e pasurisë verifikohen nga Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit, ka disa mangësi për sa i përket mandatit dhe burimeve njerëzore. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë fushatat elektorale.

Masat parandaluese vuajnë nga një kuadër ligjor tepër kompleks dhe vazhdojnë të kenë një ndikim të kufizuar, veçanërisht në sektorët vulnerabël.

Sfidat në lidhje me cilësinë e procesit legjislativ përfshijnë efektivitetin e kufizuar të konsultimeve publike. Ndryshimet në Ligjin për Komisionet Hetimore janë kritikuar për kufizimin e rolit mbikëqyrës të Parlamentit dhe janë në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese.

Situata Politike.

Polarizimi i thellë politik ndikoi negativisht në efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare. Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve institucionale dhe balancat, megjithëse Parlamenti nuk ka arritur të zbatojë disa nga vendimet e saj.

Korniza ligjore për Avokatin e Popullit dhe Komisionerin kundër Diskriminimit është vendosur, por ka pengesa për punën e tyre efektive. Mjedisi për shoqërinë civile organizatat është sfiduese, përfshirë në lidhje me kërkesat e regjistrimit dhe financimin e kufizuar publik.

Pavarësia e Gjyqësorit

Niveli i perceptimit të pavarësisë së gjyqësorit në Shqipëri është mesatar për të dy publikut të gjerë dhe kompanive. Në përgjithësi, 46% e popullsisë së përgjithshme dhe 45% e kompanitë e perceptojnë nivelin e pavarësisë së gjykatave dhe gjyqtarëve si “mjaft ose shumë të mirë” në vitin 2024.

“Shqipëria ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi që nga viti 2016, e cila rezultoi në ristrukturimin e të gjithë sistemit të drejtësisë. Reforma e vazhdueshme në drejtësi bazohet në dy shtylla. Së pari, ristrukturimi institucional i të gjithë gjyqësorit dhe prokurorisë, duke përfshirë reformën e Gjykatës Kushtetuese dhe ngritjen e një vetëqeverisjeje të re organet e gjyqësorit. Së dyti, rivlerësimi kalimtar i të gjithë gjyqtarëve në detyrë, prokurorët dhe asistentët e lartë ligjorë (“vetting”)“

 Zbatimi i vazhdueshëm i reforma në drejtësi ka nxitur integritetin dhe profesionalizmin në gjyqësor dhe ka reduktuar  ndikim politik gjatë gjithë procesit të emërimit, duke kontribuar kështu në një sistem karriere më të bazuar në merita.