Raporti i “Reporterë pa Kufij”: Shqipëria shënon rënie në lirinë e shtypit

Në raportin e saj të përvitshëm organizata “Reporterët Pa Kufij” ka bërë të ditur se Shqipëria ka shënuar përkeqësim në lirinë e shtypit duke bërë që vendi ynë të renditet i fundit mes vendeve të rajonit në Ballkanin Perëndimor që është kandidate për në BE.

“Shqipëria ka shënuar përkeqësim të lirisë së shtypit duke e renditur e fundit mes vendeve të rajonit dhe shteteve kandidate për në Bashkimin Europian. Në Indeksin që përfshin 180 vende, ajo radhitet në vendin e 99-të. Kosova radhitet e 75-ta.

Organizata “Reporterët Pa Kufij” vlerëson se mjedisi për lirinë e shtypit në Shqipëri “është i vështirë”. Ajo ka humbur tre vende krahasuar me një vit më parë, kur listohej e 96-ta”, thuhet në raport.

Sipas raportit, pronësia e pjesës më të madhe të peizazhit mediatik shqiptar është e përqendruar në duart e vetëm katër ose pesë kompanive.

Raporti thekson se në Shqipëri liria e shprehjes dhe pavarësia e medias “kërcënohen nga konfliktet e interesit midis botës së biznesit dhe asaj politike, një kuadër ligjor me të meta dhe rregullore partiake. Gazetarët janë viktima të akteve të frikësimit nga politikanët dhe krimi i organizuar”.

Konteksti sociokulturor

Gazetarët që hetojnë krimin dhe korrupsionin janë veçanërisht objektiva të kërcënimeve. Gratë gazetare, të cilat përbëjnë pjesën më të madhe të profesionit, përballen me ngacmime në internet dhe në disa raste me diskriminim me bazë gjinore brenda organizatave të lajmeve, megjithëse ka pasur progres në këtë fushë. Vetëcensura është e përhapur, por mediat gjithsesi kanë krijuar një platformë për vetërregullimin etik, e para e këtij lloji në Shqipëri.

Siguria

Gazetarët që mbulojnë demonstratat dhe operacionet policore ndonjëherë janë viktima të dhunës policore. Por krimi i organizuar përfaqëson një nga kërcënimet më të mëdha për sigurinë e gazetarëve.

Raporti shton se 10 nga 29 vende kanë pësuar rënie në Rezultatin e Demokracisë për ngjarjet e vitit 2023 dhe vetëm pesë prej këtyre kanë shënuar përmirësime.

20 vitet e rënies janë nxitur nga një kombinim kompleks i shkaqeve specifike të vendit dhe rajonit. Por pjesa më e madhe e dështimit të rajonit për të konsoliduar demokracinë mund t’i atribuohet liderëve autoritarë dhe antidemokratikë që kërkojnë të pasurohen përmes korrupsionit dhe të qëndrojnë në pushtet për një kohë të pacaktuar.

“Ndërkohë që demokracitë më të forta dhe madje edhe ato të renditura si regjime hibride mund të ndryshojnë kursin dhe të rimëkëmben nga një udhëheqje e tillë, shtetet autoritare kanë tendencë të zhyten gjithnjë e më thellë në ryshfet dhe shtypje”, theksohet në raport.

Vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor

Ballkani Perëndimor ka pasur zhvillime mjaft më shqetësuese. Në Ballkanin Perëndimor, liderët politikë po përdorin fokusin më të madh në sigurinë rajonale si një justifikim për të përmbysur institucionet demokratike dhe për të anashkaluar normat demokratike.

Serbia pësoi një rënie historike për shkak të përpjekjeve të presidentit Aleksandar Vuçiç për të konsoliduar pushtetin në vitin 2023.

Maqedonia e Veriut vuajti nga pengesa të mëdha në sundimin e ligjit dhe korrupsioni i vazhdueshëm i nivelit të lartë ndërsa partitë u përplasën rreth ndryshimeve kushtetuese të nevojshme nga vetoja e Bullgarisë ndaj përpjekjeve të anëtarësimit të vendit në BE.

Në Bosnje dhe Hercegovinë, rikriminalizimi i shpifjes nga entiteti Republika Srpska në korrik, si pjesë e një sërë legjislacionesh shqetësuese për median dhe shoqërinë civile, ushtroi presion të panevojshëm mbi gazetarët në një mjedis që tashmë po përkeqësohet me shpejtësi për sa i përket gjuhës së urrejtjes dhe sigurisë fizike.

Mali i Zi vijon i përfshirë nga kriza kushtetuese e vitit 2022, ku ka korrupsion dhe mungesë të stabilitetit kombëtar.

Në Kosovë, mosmarrëveshja e gjatë me Serbinë u rikthye në një fazë të përshkallëzimit të dhunshëm. Protestuesit serbë të Kosovës u përleshën dhe plagosën 30 trupa të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) në maj, dhe persona të armatosur serbë organizuan një sulm në shtator që vrau katër persona, duke përfshirë një polic të Kosovës ndërsa u ushtrua dhunë edhe ndaj gazetarëve.