Studimi: Ndryshimet klimatike po ngatërrojnë kohën më shumë sesa mendohej më parë

Sipas një studimi të ri, ndikimet e ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu janë aq dërrmuese saqë në fakt po ngatërrojnë kohën. Shkrirja e akullit polar e shkaktuar nga ngrohja globale po ndryshon shpejtësinë e rrotullimit të Tokës dhe po rrit gjatësinë e çdo dite, në një prirje që do të përshpejtohet gjatë këtij shekulli, sipas një studimi.

Ndryshimet janë të vogla – një çështje e milisekondave në ditë – por në botën tonë të teknologjisë së lartë dhe të lidhur kanë një ndikim të rëndësishëm në sistemet kompjuterike ku ne jemi mbështetur, duke përfshirë GPS.

Është një tjetër shenjë e ndikimit të madh që njerëzit kanë në planet. “Kjo është një dëshmi e gravitetit të ndryshimeve të vazhdueshme klimatike,” tha Surendra Adhikari, një gjeofizikan në Laboratorin Jet Propulsion të NASA-s dhe një autor i raportit.

Numri i orëve, minutave dhe sekondave që përbëjnë çdo ditë në Tokë diktohet nga shpejtësia e rrotullimit të Tokës, e cila ndikohet nga një nyje komplekse faktorësh. Këto përfshijnë proceset në bërthamën fluide të planetit, ndikimin e vazhdueshëm të shkrirjes së akullnajave të mëdha pas epokës së fundit të akullit, si dhe shkrirjen e akullit polar për shkak të ndryshimeve klimatike.

Megjithatë, për mijëvjeçarë, ndikimi i hënës ka dominuar, duke rritur gjatësinë e një dite me disa milisekonda në shekull. Hëna ushtron një tërheqje në Tokë duke bërë që oqeanet të fryhen drejt saj, duke ngadalësuar gradualisht rrotullimin e Tokës.

Shkencëtarët kanë bërë më parë lidhje midis shkrirjes së akullit polar dhe ditëve më të gjata, por studimi i ri sugjeron se ngrohja globale ka një ndikim më të madh në kohë sesa kanë treguar studimet e fundit.

Në të kaluarën, ndikimi i ndryshimit të klimës në kohë “nuk ka qenë aq dramatik”, tha Benedikt Soja, një autor i studimit.

Por kjo mund të ndryshojë. Nëse bota vazhdon të nxjerrë jashtë ndotjen nga ngrohja e planetit, “ndryshimi i klimës mund të bëhet faktori i ri dominues”.

Ndërsa njerëzit ngrohin botën, akullnajat dhe shtresat e akullit po shkrihen, dhe ai ujë i shkrirë po rrjedh nga polet drejt ekuatorit. Kjo ndryshon formën e planetit, duke e rrafshuar atë në pole dhe duke e bërë atë të fryhet më shumë në mes, duke ngadalësuar rrotullimin e tij.

Procesi shpesh krahasohet me një patinator rrotullues në akull. Kur patinatori tërheq krahët drejt trupit të tyre, ata rrotullohen më shpejt. Por nëse lëvizin krahët nga jashtë, larg trupit, rrotullimi i tyre ngadalësohet. Ekipi i shkencëtarëve ndërkombëtarë shikoi një periudhë 200-vjeçare, midis viteve 1900 dhe 2100, duke përdorur të dhëna vëzhguese dhe modele klimatike për të kuptuar se si ndryshimi i klimës ka ndikuar në kohëzgjatjen e ditës në të kaluarën dhe për të projektuar rolin e tij në të ardhmen.

Ata zbuluan se ndikimi i ndryshimit të klimës në kohëzgjatjen e ditës është rritur ndjeshëm.

Rritja e nivelit të detit, e nxitur nga ndryshimet klimatike, bëri që gjatësia e një dite të ndryshonte midis 0.3 dhe 1 milisekonda në shekullin e 20-të. Megjithatë, gjatë dy dekadave të fundit, shkencëtarët llogaritën një rritje të gjatësisë së ditës prej 1,33 milisekonda në shekull, “dukshëm më e lartë se në çdo kohë në shekullin e 20-të”, sipas raportit.

Nëse ndotja nga ngrohja e planetit vazhdon të rritet, duke ngrohur oqeanet dhe duke përshpejtuar humbjen e akullit në Grenlandë dhe Antarktidë, shkalla e ndryshimit do të rritet, thuhet në raport. Nëse bota nuk është në gjendje të frenojë emetimet, ndryshimi i klimës mund të rrisë gjatësinë e një dite me 2.62 milisekonda deri në fund të shekullit – duke kapërcyer ndikimet natyrore të hënës.

“Në pothuajse 200 vjet, ne do të kemi ndryshuar aq shumë sistemin klimatik të Tokës, saqë do jemi dëshmitarë të ndikimit të tij në mënyrën se si rrotullohet Toka,” thanë shkencëtarët. Disa milisekonda kohë shtesë në ditë mund të jenë të padukshme për njerëzit, por kjo ka një ndikim në teknologji.

Matja e saktë e kohës është jetike për GPS-në si dhe për sistemet e tjera të komunikimit dhe navigimit. Këto përdorin kohë atomike shumë të sakta, bazuar në frekuencën e atomeve të caktuara.

Nga fundi i viteve 1960, bota filloi të përdorte kohën e koordinuar universale (UTC) për të caktuar zonat kohore. UTC mbështetet në orët atomike, por ende mban ritmin me rrotullimin e planetit. Kjo do të thotë se në një moment duhet të shtohen ose zbriten “sekonda të brishtë” për të mbajtur një linjë me rrotullimin e Tokës.

Disa studime kanë sugjeruar gjithashtu një lidhje midis një rritje të gjatësisë së ditës dhe një rritje të tërmeteve, tha Mostafa Kiani Shahvandi, një autor studimi dhe një gjeoshkencëtar. Por lidhja mbetet spekulative dhe shumë më tepër kërkime duhet të bëhen për të vendosur ndonjë lidhje të qartë.

Një punim për të njëjtën temë të botuar në mars arriti në përfundimin se ndërsa ndryshimi i klimës po ngadalësonte gjithnjë e më shumë rrotullimin e Tokës, proceset në bërthamën e Tokës mund të jenë më të rëndësishme dhe në fakt po e përshpejtojnë atë, duke shkurtuar gjatësinë e ditës.

“Ajo që kemi bërë është të shkojmë pak më tej dhe të rivlerësojmë këto tendenca,” tha Shahvandi. Ata zbuluan se çdo ndikim nga bërthama e shkrirë ishte tejkaluar nga ai i ndryshimit të klimës.

Ndërsa tani ekziston një marrëveshje e përgjithshme që ndryshimi i klimës do të ketë një efekt neto zgjatjeje në ditë, ka ende pasiguri se cilat procese që ndikojnë në kohën do të dominojnë këtë shekull. Ky studim përfundon se ndryshimi i klimës është tani faktori i dytë më dominues./ BBC