Zbarkimi i aleatëve në Normandi, 80-vjetori i Ditës D

6 qershor 2024 shënon 80 vjetorin e fillimit të Operacionit “Overlord”, i cili u nis nga zbarkimet e paprecedentë të Ditës D në plazhet e Normandisë. Ky operacion përqendroi forcat tokësore, detare dhe ajrore të dymbëdhjetë vendeve aleate në një pushtim të lartë të Francës së pushtuar nga nazistët. Një pushtim i suksesshëm do ta shkurtonte ndjeshëm luftën duke u siguruar aleatëve një terren në Evropën kontinentale. Dështimi do ta zgjaste luftën për një kohë të pacaktuar.

80 vjet më parë me zbarkimin e trupave aleate në Normandi, ushtarë nga 14 vende bashkarisht i dhanë goditjen e fortë trupave të Hitlerit në Luftën e II Botërore. Për këtë arsye 6 qershori 1944 u quajt Dita D (o. D-Day).

Që nga ditët më të hershme të planifikimit deri në orët e vështira të zbarkimeve të luftimeve, hartat ishin vendimtare për mbledhjen e inteligjencës dhe ekzekutimin e asaj që do të bëhej pushtimi më i madh amfib në historinë ushtarake. Organizatat paraardhëse të Agjencisë Kombëtare të Inteligjencës Gjeohapësinore (NGA), veçanërisht Shërbimi i Hartave të Ushtrisë (AMS), ishin në qendër të kësaj përpjekjeje të hartës.

Çlirimi erdhi nga ajri. Pak pas mesnatës së 6 qershorit të vitit 1944, kontigjentet e parë të trupave aleate zbarkuan në Normandi. Ata ishin 24.000 parashutistë që kishin si detyrë, që para se të fillonte në të gdhirë zbarkimi i trupave nga deti, të vinin nën kontrollin e tyre ura dhe pika të rëndësishme rrugore dhe të vendosnin sinjale drite për forcat ajrore. Por plani nuk funksionoi sipas parashikimeve. Era e fortë i shtyu parashutistët thellë në brendësi të Francës dhe vetëm një e dhjeta e tyre arriti në kohë në zonën e frontit. Ky sulm i gjeti gjermanët në befasi. Edhe në orën dy të natës gjeneralët e trupave gjermane të dislokuara në zonën e Atlantikut vlerësonin se situata ushtarake qe jo e rrezikshme. Në një bisedë telefonike me Berlinin ata njoftuan se lajmet për zbarkim ajror janë “të ekzagjeruara” dhe se situata është e qetë.

Punonjësit e Shërbimit të Hartave të Ushtrisë. Qendra Kërkimore Historike NGA.

Kur Shtetet e Bashkuara hynë në Luftën e Dytë Botërore në 1941, kombi nuk ishte i pajisur mirë për të përmbushur kërkesat e kohës së luftës për harta ushtarake. Në vitin 1942, AMS u krijua me misionin për të konsoliduar dhe rinovuar përpjekjet ushtarake të vendit për hartimin, prokurimin dhe furnizimin. Në ditët e para, mungesa e hartave me të cilën përballej AMS ishte aq intensive, sa organizata vendosi reklama në revistat e njohura: “Departamenti i Luftës, Shërbimi i Hartave të Ushtrisë, po kërkon harta, plane të qytetit, plane porti, leksikonet e emrave të vendeve, gazeta, libra udhëzues, revista gjeografike dhe buletinet gjeologjike që mbulojnë të gjitha zonat e huaja.”

Nga ky fillim modest, Shtetet e Bashkuara ridrejtuan shpejt burimet për të përballuar mungesën e hartës. Deri në vitin 1942, qeveria e SHBA punësoi dy në çdo pesë gjeografë, të ardhur nga shoqatat më të larta gjeografike të vendit. Deri në vitin 1945, AMS po prodhonte afro 172,000,000 produkte dhe kishte bashkëpunuar me aleatët për të prodhuar GEOINT novatore, themelore për të mbështetur përpjekjet e përbashkëta të luftës.

Manovër mashtruese

Në fakt gjendja ishte ndryshe. Në brigjet e Anglisë qe grumbulluar në orët e mbrëmjes së 5 qershorit një armatë e tërë, që është dhe armata më e madhe e forcave detare dhe ajrore në historinë e luftërave. Duke shfrytëzuar errësirën e natës armata u nis në drejtim të brigjeve franceze.

Dita vendimtare

Në orën 6.30 – pak pas lindjes së diellit – në muzgun e mëngjesit të datës 6 qershor në brigjet e Francës u shfaqën luftanijet e para amerikane. Ato filluan menjëherë sulmin me artileri të rëndë ndaj fortifikimeve gjermane. Një orë më vonë zbarkuan njësitë britanike, kanadeze dhe franceze, që të mbështetura ndër të tjera nga luftanija polake “Dragon” sulmuan në një brez bregdetar prej rreth 80 kilometrash, i cili u shndërrua në një kohë shumë të shkurtër në një fushë të përgjakshme beteje me shumë të vdekur.”

4.200 varka zbarkimi, 1.200 luftanije, 155.892 ushtarë të vendeve aleate nga 14 kombe ishin në veprim në Ditën D të mbështetur nga ajri prej avionëve ushtarakë. Kombet më të vogla u inkuadruan në trupa ushtarake të përziera. Shumica e varkave të zbarkimit i përkisnin Marinës Mbretërore Britanike.

 Humbjet më të mëdha

Dita D është ndër ditët e Luftës II Botërore dita, në të cilën amerikanët dhe kanadezët pësuan humbjet më të mëdha, thotë historiani Peter Lieb. Në orët para të sulmit gjetën vdekjen më shumë se 50% e ushtarëve, për shkak se shumë u mbytën, i zuri deti dhe nuk ishin në gjendje të mbroheshin, pra u vranë, apo sepse tanket ngecën në rërë.”

Nga dreka gjermanëve iu mbaruan municionet dhe për këtë shumica e fortifikatave të murit mbrojtës të Atlantikut ranë brenda disa orësh në duart e trupave aleate. Megjithatë përparimi i trupave aleate në brendësi të Francës nuk qe i lehtë. Dhe Charle De Gaulle arriti të marshonte me një divizion tankesh në Parisin e çliruar vetëm më 25 gusht.

Beteja e Normandisë u kurorëzua në fund me fitore, por edhe me humbje të mëdha jetësh njerëzore. Ajo mbetet një moment kyç në historinë e luftës kundër Gjermanisë naziste në dy fronte, e cila u vendos edhe në frontin lindor.

Hartat  e Ditës D

Grupi i Ushtrisë së 12-të të SHBA-së shënoi këtë hartë të Ditës D për të siguruar ndërgjegjësimin e situatës për pozicionin e tyre në fund të ditës dhe vendndodhjet e njohura të njësive gjermane. Burimi: Divizioni i Gjeografisë dhe Hartave të Bibliotekës së Kongresit 2004629028.

Për uljet e Ditës D, AMS prodhoi rreth 69.9 milionë harta të reja ose të riprodhuara, duke përfshirë më shumë se dy vjet inteligjencë fotografike ajrore. Çdo hartë e re kërkonte afërsisht 600 orë punë hartografike, që do të thoshte se AMS funksiononte 24 orë në ditë, duke punësuar një sërë ekspertësh, duke përfshirë specialistë të gjuhës, hartografë, artistë, fotografë, gdhendës litografësh dhe hartues.

Për amerikanët që përpiqeshin të bënin uljet e tmerrshme të Ditës, D hartat e ofruara nga organizata si AMS ishin një litar shpëtimi i nevojshëm si për suksesin operacional ashtu edhe për mbijetesën personale. Lt. Cmdr i Marinës së SHBA. Joseph Vaghi u mbështet në këtë hartë topografike të Collevillesur-Mer ndërsa shërbeu si një komandant plazhi që kontrollonte lëvizjen e trupave nga pozicioni i tij në plazhin Omaha, i konsideruar nga shumë si vendi më i vështirë i uljes së pushtimit. Në një sektor tjetër të pushtimit, Grupi i Ushtrisë së 12-të të SHBA-së shënoi hartën e mëposhtme për të siguruar ndërgjegjësimin e situatës për pozicionin e tyre në fund të ditës dhe vendndodhjet e njohura të njësive gjermane. Pikëpyetjet rreth vendndodhjes së Divizionit të 101-të Ajror të SHBA-së ilustrojnë kompleksitetin e inteligjencës së kohës së luftës. Pas Ditës D, hartat e situatës si kjo u bënë një kërkesë e përditshme.

Operacioni ‘Overlord” u shtri nga 6-30 qershor 1944. Në Ditën D, më shumë se 6000 amerikanë u vranë, u plagosën ose u zhdukën gjatë aksionit. Deri në fund të fushatës, rreth 850,279 burra, 148,803 automjete dhe 570,505 ton furnizime zbarkuan në Normandi. Qyteti i Parisit, i pushtuar që nga 14 qershori 1940, u çlirua menjëherë pas kësaj dhe, në më pak se një vit, forcat aleate kaluan në Gjermani. Deri më 8 maj 1945, lufta në Evropë kishte përfunduar.

D-Day në numra tregon shkallën e funksionimit

D-Day është famëkeq për shkallën e guximshme të forcës pushtuese dhe numrin e jetëve të humbura.

Këtu, ne përpiqemi të përshkruajmë një pamje të natyrës së operacionit duke përdorur numrin e madh të njerëzve, automjeteve dhe avionëve të përfshirë.

Forca pushtuese

Totali i forcave aleate: 156,000 (SHBA, 73,000; MB dhe Kanada, 83,000). Trupat ajrore përbënin më shumë se 23,000 prej tyre.

Avionë aleatë: 11,000

Anije dhe varka: 7000

Mbrojtës gjermanë: 50,000

Viktimat

Ekzistojnë vlerësime të ndryshme të numrit të njerëzve të vrarë, por Muzeu i Ushtrisë Kombëtare ka shifrat e mëposhtme:

Omaha: 32,000 trupa amerikane zbarkuan, 3,000 vdiqën

Juno: 21,000 trupa kanadeze zbarkuan, 1,000 vdiqën

Shpata: 29,000 trupa britanike zbarkuan, 650 vdiqën

Ari: 25,000 trupa britanike zbarkuan, 450 vdiqën

Utah: 23,000 trupa amerikane zbarkuan, 200 vdiqën

Të plagosur në të gjitha plazhet: Më shumë se 5000

Viktimat gjermane: Historianët vlerësojnë midis 4,000 dhe 9,000 burra u vranë, u plagosën ose u zhdukën vetëm gjatë pushtimit të Ditës D.

Beteja e Normandisë

Vdekjet e aleatëve: 73,000

Të plagosur aleatët: 153,000

Vdekjet gjermane: Përafërsisht 22,000 ushtarë gjermanë ishin në mesin e atyre që u varrosën rreth Normandisë

Me lindjen e diellit, aty ku 80 vjet më parë kishte ndodhur masakër

Ne ishim me pamje nga një pjesë e Plazhit të Artë në Arromanche, ku pikërisht në orën 6 të mëngjesit të 6 qershorit 1944 filluan zbarkimet. Nga larg ne mund të dëgjonim një njeri të vetëm duke luajtur postimin e fundit, ndërsa ata që do të vinin për të qenë pjesë e këtij përvjetori të veçantë, i çuan automjetet e tyre ushtarake të restauruara në rërë.

Grupe njerëzish të veshur me uniformë ushtarake të viteve 1940 të rreshtuar përgjatë vijës bregdetare shpërthyen në një duartrokitje spontane. Në një pjesë të zbrazët të plazhit, një xhip ushtarak i vetëm lëvizi drejt lindjes së diellit, ndërsa një automjet amfib i nxori njerëzit në det për të bërë haraç. Dhe më pas lart zhurmën e një flypast të cilësisë së mirë.

25,000 trupa britanike do të dilnin përfundimisht në breg para se të binte nata vetëm në këtë pjesë të bregdetit, rreth 1,000 u plagosën dhe 400 do të vdisnin vetëm në ditën e parë.

Në plazhet e tjera numri i të vdekurve ishte më i madh, në ditët në vijim humbjet edhe më të mëdha. Sot do të mbahen mend të gjithë.